W ramach kultywowania tradycji zawodowych, w budynku działającej w latach 1925-1950 Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Opiekunek Zdrowia (Higienistek) (USPiH), obecnie siedzibie Instytutu Pielęgniarstwa i Położnictwa Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum (IPiP WNZ UJ CM), przy ulicy Kopernika 25, powstała stała ekspozycja pamiątek dokumentujących początek i rozwój kształcenia pielęgniarek w Krakowie. Na uwagę zasługuje fakt, że zbiory znajdują się w byłej sali z kominkiem, nazywanej „salonikiem”, dziś starannie odrestaurowanej, dzięki staraniom K. Zahradniczek i wysiłkom pielęgniarek – pracowników naukowo-dydaktycznych Pracowni Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa IPiP WNZ UJ CM (B. Baran-Osak, A. Majda, M. Ogarek, J. Zalewska-Puchała, E. Ziarko). Pomieszczenie z ekspozycją zostało nazwane Salonikiem Historii Pielęgniarstwa, a na jego opiekuna decyzją Rady IPiP powołano A. Majdę.

Okazją do uroczystego otwarcia Saloniku była Międzynarodowa Konferencja Dydaktyczno-Szkoleniowa „100-lecie pielęgniarstwa w Polsce. Teoria i praktyka pielęgniarstwa XXI wieku”zorganizowana przez WNZ UJ CM w dniach 2-3 czerwca 2011r. Celem powstania Saloniku było ocalenie od zapomnienia osiągnięć prekursorek zawodu, kształtowanie identyfikacji z zawodem studentów pielęgniarstwa oraz rozwijanie tożsamości zawodowej. Jak również ukazanie genezy, rozwoju i osiągnięć pielęgniarstwa oraz przedstawienie wzorów osobowych istotnych w edukacji pielęgniarek.

Ekspozycja w Saloniku Historii Pielęgniarstwa obejmuje oryginalne dokumenty, kroniki, protokoły, fotografie, portrety, albumy, listy, obszerny księgozbiór zawierający podręczniki i czasopisma dla pielęgniarek, umundurowanie uczennic Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Opiekunek Zdrowia (Higienistek), odznaczenia międzynarodowe i krajowe przyznane zasłużonym nauczycielkom pielęgniarstwa. Jak również meble i przedmioty użytkowe, np. szafy biblioteczne z lat 30-tych XX wieku, sztućce z monogramem Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Państwowej Szkoły Pielęgniarstwa, przekazane przez Fundację Rockefellera i UNRRA około 1948 roku. Nad szafami wiszą reprodukcje: Stańczyk (J. Matejko) i Cmentarze (L. Wyczółkowski), które znajdowały się w gabinecie kolejnych dyrektorek Krakowskiej Szkoły Pielęgniarek do 2011 roku. Eksponaty pochodzą z ostatnich 100 lat działalności pielęgniarstwa w Krakowie.

Sporą część ekspozycji poświęcono najbardziej zasłużonym pielęgniarkom dla rozwoju pielęgniarstwa krakowskiego i polskiego, między innymi Marii Epstein – córce zamożnego przemysłowca, Annie Rydlównie – córce profesora okulistyki UJ, Haneczce z „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego, Marii Wiszniewskiej – córce właściciela największego składu aptecznego w Krakowie, Teresie Kulczyńskiej – córce profesora gimnazjalnego, docenta pedagogiki na UJ, Joannie Stryjeńskiej – córce znanego krakowskiego architekta, Hannie Chrzanowskiej – córce profesora UJ, historyka literatury.

W Saloniku zachowały się osobiste pamiątki, pozostałe po pionierkach pielęgniarstwa. Maria Epstein jako, że uczyła się muzyki, grała na pianinie, była melomanką i miłośniczką opery, w swoich zbiorach miała wykonania najsłynniejszych śpiewaków: Enrico Caruso, Fiodora Szalapina, Tito Schipy, utwory kompozytora i pianisty Artura Rubinsteina oraz bogatą kolekcję płyt gramofonowych, w Saloniku znajduje się kilka z nich i pianino, na którym grała. Po T. Kulczyńskiej pozostała maszyna do pisania, wykłady z Public Nursing University of Toronto w Kanadzie sporządzone w czasie szkolenia w latach 1925-1926, po H. Chrzanowskiej stół, przy którym pracowała.

Ważną częścią ekspozycji są dokumenty i fotografie zachowane dzięki zamiłowaniu M. Epstein do fotografowania, przybliżające początki działalności nestorek pielęgniarstwa krakowskiego na rzecz kształcenia zawodowego pielęgniarek – Szkoły Zawodowych Pielęgniarek Stowarzyszenia P.P. Ekonomek św. Wincentego à Paulo (1911-1921) przy ulicy św. Filipa 15.

Na uwagę zasługują fotografie i dokumenty z okresu działalności Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Opiekunek Zdrowia (Higienistek) (USPiH) w latach 1925-1950, np. z otwarcia w ramach Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, odwiedzin przez przedstawicieli Fundacji Rockefellera i prezydenta Ignacego Mościckiego.

Wystawa przybliża kolejne okresy z działalności Krakowskiej Szkoły Pielęgniarek – Państwowej Szkoły Pielęgniarstwa (PSP) (1950-1964), Państwowej Szkoły Medycznej Pielęgniarstwa (PSMP) (1964-1971), Medycznego Studium Zawodowego (MSZ) nr 1 Wydział Pielęgniarstwa im. Anny Rydlówny (1971-2011), z siedzibą przy ulicy Kopernika 25, a od 1975 roku przy ulicy Michałowskiego 12, gdyż w budynku przy ulicy Kopernika 25 rozpoczęło się kształcenie pielęgniarek na poziomie wyższym w Wydziale Pielęgniarskim Akademii Medycznej im. Mikołaja Kopernika.

Prezentowana ekspozycja w skrótowy sposób przedstawia także rozwój pielęgniarstwa na poziomie wyższym, jego zmiany organizacyjne, osiągnięcia naukowe i udział pielęgniarek – nauczycieli akademickich w projektach, konferencjach, organizacjach międzynarodowych.

Na wystawie można zobaczyć dokonania absolwentek i nauczycielek Krakowskiej Szkoły Pielęgniarek, które m.in. redagowały pierwsze podręczniki do nauki pielęgniarstwa, współredagowały pierwsze czasopismo zawodowe, współorganizowały pierwsze zawodowe stowarzyszenie, brały udział w redagowaniu pierwszej ustawy o zawodzie.

Wystawa przypomina o współpracy międzynarodowej absolwentek i nauczycielek Krakowskiej Szkoły Pielęgniarek, które wyjeżdżały na stypendia Fundacji Rockefellera, Światowej Organizacji Zdrowia, staże, studia, kursy zagraniczne, m.in. M. Epstein, A. Rydlówna, T. Kulczyńska, M. Wiszniewska, S. Poznańska. Absolwentki reprezentowały na Kongresach Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (MRP) Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Zawodowych (PSPZ) – Jadwiga Kaniewska-Iżycka w 1947 roku w Atlantic City, Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie (PTP) – S. Poznańska w 1969 roku w Montrealu i w 1977 roku w Tokio, Helena Lenartowicz w 1991 roku w Kingston na Jamajce.

W dniu Konferencji zbiory Saloniku zostały wzbogacone o kopię zdjęcia z 9 Kongresu MRP z Atlantic City w USA z 1947 roku, na którym polskie pielęgniarki po raz ostatni były reprezentowane przez PSPZ. Zdjęcie zostało przekazane przez Przewodniczącą Zarządu Głównego PTP Dorotę Kilańską.

Na wystawie nie brak informacji o nagrodach dla absolwentek i nauczycielek Krakowskiej Szkoły Pielęgniarek, które były wyróżniane krajowymi i międzynarodowymi odznaczeniami, m.in. A. Rydlówna (Medal im. Florence Nightingale),
T. Kulczyńska (Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski), H. Chrzanowska (order „Pro Ecclesia et Pontifice” – Zasłużony dla Kościoła i Papiestwa, nadany na wniosek Karola Wojtyły przez papieża Pawła VI), S. Poznańska (Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski).

Należy mieć nadzieję, że zebrane w saloniku materiały przyczynią się do stworzenia wspólnej przestrzeni łączącej starsze
i młodsze pokolenia pielęgniarek oraz będą inspiracją do dalszego gromadzenia dokumentów dotyczących historii pielęgniarstwa krakowskiego.

Serdecznie zapraszam do poznania ekspozycji, po uprzednim uzgodnieniu terminu jej zwiedzania, pod numerem telefonu 506267170. Jestem głęboko przekonana, że Salonik wtopi się na stałe w pejzaż ulicy Kopernika i tym samym nie tylko będzie stanowił o bogatej historii pielęgniarstwa krakowskiego, ale także wzbogaci dorobek kulturowy miasta Krakowa.

Anna Majda